Noto‘liq oilalar farzandlarini ijtimoiy hayotga tayyorlash uchun pedagogik qo‘llab-quvvatlashni modellashtirish

Farzandlarning oila ichida sodir bo‘layotgan ijtimoiylashuviga psixologik va pedagogik taʼsirni amalga oshirish uning yaqinligi tufayli ancha qiyin bo‘lib qolmoqda. Natijada, noto‘liq oilalarning farzandlar va ularning ota-onalarini oila tizimidan tashqarida ijtimoiylashtirish uchun pedagogik yordam ko‘rsatishning dolzarbligi oshmoqda. Hozirgi vaziyatda taʼlim muassasalarining strategiyasi aniq belgilanmagan. Baʼzi o‘qituvchilar o‘zlarining bevosita funksiyalari – o‘qitishni bajarish bilan cheklanadilar va ota-onalarga taʼlim muassasalaridan tashqarida taʼlimda ishtirok etish muammosini hal qilishni taklif qilishadi. O‘qituvchilarning yana bir qismi alohida yashaydigan ota-onalarga farzandlari bilan tanaffusda yoki darsdan keyin uchrashish imkoniyatini berish orqali yordam berishga harakat qilmoqda. Natijada, o‘qituvchilarning nizoli oilaviy munosabatlarga jalb etilishi kuchayadi va nafaqat mojaro markazida bo‘lgan farzandlarga, balki ularning ota-onalariga ham ijtimoiylashuv uchun pedagogik yordam ko‘rsatish zarurati tug‘iladi. Shu munosabat bilan, o‘qituvchilar oilaviy tadqiqotlar sohasida maxsus tayyorgarlikka va ular uchun maslahat va vositachilikka imkon beradigan aniq tavsiyalar va qo‘llab-quvvatlash vositalarini ishlab chiqishga muhtoj. Taʼlim muassasasining taʼlim tizimini modellashtirish texnologiyasi Ye.Stepanov tomonidan asoslandi va batafsil tavsiflandi, u modellashtirish jarayonini hozirgi va kelajak haqidagi qarashlarini shakllantiradigan o‘qituvchilarning tashabbuskor guruhini yaratishda ko‘rdi.

Yuqoridagi modelga asoslanib, modelni madaniy va pedagogik muhitning elementi sifatida ishlab chiqishda oila madaniyatining antropologik meta-modeli, sinf jamoasi bilan ishlashda taʼlim texnologiyalari, yo‘qolgan ijtimoiy tajriba uchun taʼlim va kompensatsiya usullari, o‘quv jarayonida farzandlarni pedagogik qo‘llab-quvvatlash taktikasiga tayandik.

Noto‘liq oilalarning farzandlarini ijtimoiylashtirish uchun pedagogik yordamni modellashtirish vazifasi quyidagilardan iborat:

– model tuzilishini uning muvaffaqiyatli amalga oshirilishini taʼminlaydigan tarkibiy bo‘linmalarning maqbul kompleksi sifatida aniqlash;

– modelning tarkibiy birliklari o‘rtasida aloqa o‘rnatish;

– modelning taʼlim muassasasining taʼlim tizimidagi o‘rnini aniqlash.

Noto‘liq oilalarning farzandlarini ijtimoiylashtirish uchun pedagogik qo‘llab-quvvatlashning ishlab chiqilgan modelini tuzish ikkita asosda amalga oshirildi: taʼlim mazmuni va faoliyatning asosiy turlari – bu uni taʼlim muassasasining o‘quv faoliyatining fazoviy va vaqtinchalik tuzilishi bilan bog‘liq bo‘lishiga imkon berdi.

Modelning hayotiyligini taʼminlash uchun innovatsion pedagogik faoliyatni rivojlantirish orqali o‘z kasbiy madaniyatini oshirishdan manfaatdor bo‘lgan o‘qituvchilarni aniqlash kerak. Buning uchun noto‘liq oilalardagi kichik o‘quvchilarni ijtimoiylashtirish uchun o‘qituvchi, o‘quvchi va ota-onalar o‘rtasidagi subyekt va obyektning o‘zaro taʼsiri asosida pedagogik yordam ko‘rsatish lozim.

Oila va gender ilmiy-tadqiqot instituti III kurs tayanch doktoranti

Muratova Nozima Xabibullayevna tomonidan tayyorlandi